Veel factoren spelen een rol bij migraine. Uit onderzoek blijkt dat de microbiota-darm-hersenas daar waarschijnlijk één van is.
Wat is migraine?
Migraine, een vorm van ernstige hoofdpijn, wordt nu beschouwd als een hersenaandoening. Meer dan 10% van de Nederlandse bevolking, zowel mannen als vrouwen, heeft er jaarlijks last van. Migraine komt echter meer dan twee keer zo vaak voor bij vrouwen, vooral in de vruchtbare leeftijd. Zelfs jonge kinderen kunnen migraine krijgen.(1-3)
Nog onduidelijk hoe migraine ontstaat
Hoe migraine precies ontstaat is nog niet helemaal duidelijk. Mensen die aan migraine lijden zijn gevoeliger voor bepaalde prikkels. Deze overgevoeligheid is waarschijnlijk deels genetisch bepaald. Bij meer dan de helft van de vrouwen speelt de hormonale cyclus een rol. Daarnaast lijken ook stress, visuele prikkels, een onregelmatig leven en gebrek aan slaap een aanval te kunnen uitlokken.(4) Het is nu duidelijk dat tijdens een migraineaanval de hersenen, met name de hersenstam, tijdelijk ontregeld zijn. Hierdoor komen allerlei signaalstoffen vrij die de zenuwen en bloedvaten in de hersenen prikkelen. Dit leidt tot hoofdpijn. De behandeling van migraine met geneesmiddelen richt zich vaak op deze signaalstoffen.(3,5)
Comorbiditeit: depressie en maag-darmstoornissen
Migraine komt vaak voor in combinatie met andere ziekten. Zo hebben mensen die aan migraine lijden een verhoogd risico om een depressie te ontwikkelen, en hebben mensen met een depressie een verhoogd risico om migraine te ontwikkelen. Dit zou kunnen komen doordat dezelfde mechanismen aan beide omstandigheden ten grondslag liggen. Met name depressie komt vaker voor bij mensen met chronische migraine.(4,6)
Uit onderzoek blijkt dat patiënten met maag- en darmstoornissen ook een hoger risico op migraine hebben: PDS-patiënten hebben bijvoorbeeld meer dan twee keer zo vaak last van migraine als gezonde mensen.(7) Een mogelijke oorzaak hiervan zou een verstoring van de darm-hersenas kunnen zijn. Uit onderzoek bij een kleine groep jonge vrouwen met PDS, waarvan de helft aan migraine leed, bleek dat de darmmicrobiota van PDS-patiënten met migraine significant anders was dan die van PDS-patiënten zonder migraine.(8) Maagdarmklachten komen echter ook vaker voor bij mensen met migraine, zelfs als zij geen maag-darmstoornis hebben. Misselijkheid en braken zijn bijvoorbeeld veel voorkomende symptomen tijdens een migraineaanval.
Vanwege het samen voorkomen van gastro-intestinale symptomen en/of depressie en migraine wordt de rol van de microbiota-darm-hersenas bij migraine al enkele jaren onderzocht.(7,9) De omvang van het onderzoek is echter nog beperkt, zodat veel onduidelijk blijft.
De microbiota bij migraine
Er zijn aanwijzingen dat de darmmicrobiota van mensen met migraine verstoord is. Dit bleek bijvoorbeeld uit een onderzoek onder oudere vrouwen, waarvan de helft aan migraine leed. Uit een vergelijking van de microbiota van migrainepatiënten met die van gezonde controlepersonen bleek dat de eerste groep een minder diverse darmmicrobiota had. Ook de samenstelling was anders: de migrainepatiënten hadden minder nuttige bacteriën in hun darmen dan de gezonde controles.(10)
Rol van de microbiota-darm-hersenas
Een dysbiose van de darmmicrobiota kan leiden tot een slechtere werking van de darmbarrière. Daardoor kunnen er stoffen in het lichaam komen die daar niet thuishoren. Deze kunnen een ontstekingsreactie uitlokken waarbij pro-inflammatoire cytokinen vrijkomen. Het is bekend dat deze stoffen de uiteinden van de afferente zenuwen (die van het lichaam naar de hersenen lopen) gevoeliger maken, zodat de lijder de pijn eerder voelt.(9) Migrainepatiënten blijken meer ontstekingsbevorderende stoffen in hun bloed te hebben dan gezonde controles, die een rol kunnen spelen bij het uitlokken van migraineaanvallen.(11,12)
Bepaalde bacteriën kunnen korte-keten vetzuren (KSF) produceren. Uit de eerste studies over de darmmicrobiota van migrainepatiënten blijkt echter dat zij minder bacteriën hebben die liquor kunnen produceren. Dit zou een rol kunnen spelen bij het ontstaan van migraine, omdat CSFA de barrièrefunctie van de darm kan verbeteren en de ontstekingsreactie in het lichaam kan remmen. Dit is bijvoorbeeld aangetoond bij muizen. Orale toediening van CSFA aan muizen met migraine hielp de darmbarrière te herstellen en maakte de muizen minder gevoelig voor pijn.(13,14)
Probiotica
Probiotica, zoals bepaalde darmbacteriën, kunnen de barrièrefunctie van de darm verbeteren en de ontstekingsreacties in het lichaam verminderen. Bovendien zijn probiotica een gemakkelijke manier om dysbiose te verbeteren en de productie van hersenvocht te stimuleren.(15) Het effect van probiotica op migraine is echter niet goed onderzocht en de resultaten zijn inconsistent. In een klein gerandomiseerd klinisch onderzoek werd geen significant verschil gevonden tussen de probioticagroep en de placebogroep.(16) De eerste meta-analyse die tot nu toe is uitgevoerd, laat ook geen significant effect zien op de frequentie en de ernst van migraine.
Open onderzoeken zonder controlegroep of placebo laten wel een effect zien: zo liet een proefonderzoek met een multispecies probioticum een significante afname van migrainedagen zien na 12 weken.(16) Een open onderzoek met meer dan 1000 migrainepatiënten liet ook een significante afname van migrainedagen zien. Daarnaast was er ook een significante afname van het gebruik van pijnmedicatie en de intensiteit van de hoofdpijn. Tenslotte verminderden migraine-gerelateerde symptomen zoals misselijkheid en lichtgevoeligheid aanzienlijk.(17)
Probiotica lijken dus nuttig te zijn bij migraine, maar er is meer onderzoek nodig om dit effect te bevestigen en te verduidelijken of sommige migrainepatiënten beter op probiotica reageren dan anderen en waarom. Goed placebogecontroleerd onderzoek bij deze groep is echter moeilijk omdat het placebo-effect groot is en de ernst en het verloop van de aanvallen sterk kunnen variëren. Dit kan een reden zijn waarom er tot nu toe weinig succesvolle RCT's met probiotica bij migraine zijn geweest.
Referenties
1. Migraine| Leeftijd en geslacht | Volksgezondheid en Zorg [Internet]. [geciteerd 17 november 2022]. Beschikbaar op:https://www.vzinfo.nl/migraine/leeftijd-en-geslacht
2. Hoofdpijn| NHG-Richtlijnen [Internet]. [geciteerd 25 augustus 2022]. Beschikbaar op:https://richtlijnen.nhg.org/standaarden/hoofdpijn
3. LUMC. Migraine | LUMC [Internet]. [geciteerd 27 juni 2022]. Beschikbaar op:https://www.lumc.nl/org/hoofdpijn-onderzoek/info-migraine/
4. Migraine| Oorzaken en gevolgen | Volksgezondheid en Zorg [Internet]. [geciteerd 17 november 2022]. Beschikbaar op:https://www.vzinfo.nl/migraine/oorzaken-en-gevolgen
5. Wat is migraine? [Internet]. Hersenstichting. [geciteerd 29 augustus 2022].Beschikbaar op: https://www.hersenstichting.nl/hersenaandoeningen/migraine/
6. Amiri S, Behnezhad S, Azad E. Migraine headache and depression in adults: a systematic Review and Meta-analysis. neuropsychiatrie. 1 september2019;33(3):131–40.
7. Welander NZ, Olivo G, Pisanu C, Rukh G, Schiöth HB, Mwinyi J. Migraine and gastrointestinal disorders in middle and old age: A UK Biobank study. Brain Behav. augustus 2021;11(8):e2291.
8. Georgescu D, Reisz D, Gurban CV, Georgescu LA, Ionita I, Ancusa OE, e.a. Migraine in young females with irritable bowel syndrome: still a challenge. Neuropsychiatr Dis Treat. 20december 2017;14:21–8.
9. Arzani M, Jahromi SR, Ghorbani Z, Vahabizad F, Martelletti P, Ghaemi A, e.a. Gut-brain Axis and migraine headache: a comprehensive review. J Headache Pain. 13 februari2020;21(1):15.
10. Chen J, Wang Q, Wang A, Lin Z. Structural and Functional Characterization of the Gut Microbiota in Elderly Women With Migraine. Front Cell Infect Microbiol. 29 januari2020;9:470.
11. Martami F, Razeghi Jahromi S, Togha M, Ghorbani Z, Seifishahpar M, Saidpour A. The serum level of inflammatory markers in chronic and episodic migraine: a case-control study. Neurol Sci Off J Ital Neurol Soc Ital Soc Clin Neurophysiol. oktober2018;39(10):1741–9.
12. Kursun O, Yemisci M, van den Maagdenberg AMJM, Karatas H. Migraine and neuroinflammation: the inflammasome perspective. J Headache Pain. 10 juni 2021;22(1):55.
13. Lanza M, Filippone A, Casili G, Giuffrè L, Scuderi SA, Paterniti I, e.a. Supplementation with SCFAs Re-Establishes Microbiota Composition and Attenuates Hyperalgesia and Pain in a Mouse Model of NTG-Induced Migraine. Int J Mol Sci. 27 april 2022;23(9):4847.
14. Corrêa-Oliveira R, Fachi JL, Vieira A, Sato FT, Vinolo MAR. Regulation of immune cell function by short-chain fatty acids. Clin Transl Immunol. 22 april 2016;5(4):e73.
15. Plaza-Diaz J,Ruiz-Ojeda FJ, Gil-Campos M, Gil A. Mechanisms of Action of Probiotics. AdvNutr. januari 2019;10(Suppl 1):S49–66.
16. de Roos NM, Giezenaar CGT, Rovers JMP, Witteman BJM, Smits MG, van Hemert S. The effects of the multispecies probiotic mixture Ecologic®Barrier on migraine: results of an open-label pilot study. Benef Microbes. 2015;1(1):1–6.
17. Straube A, Müller H, Stiegelbauer V, Frauwallner A. Migraine prophylaxis with a probiotic. Results of an uncontrolled observational study with 1,020 patients. MMW Fortschr Med.2018;160(Suppl 5):16–21.