Vitamine K-antagonisten verhogen risico op artrose

Een vitamine K-tekort staat in verband met het optreden en de progressie van artrose. Dat blijkt uit epidemiologische studies. Bovendien laat genoomonderzoek zien dat mensen met bepaalde genvarianten gevoeliger zijn voor een functioneel vitamine K-tekort. Resultaten van twee nieuwe studies, onder meer door onderzoekers van Erasmus MC, laten overtuigend zien dat het gebruik van vitamine K-antagonisten (anti-trombosemiddelen) het risico op artrose meer dan verdubbelt.

Vitamine K-antagonisten verhogen risico op artrose heupgewricht

Artrose is wereldwijd de meest voorkomende vorm van artritis. Deze aandoening die leidt tot functionele beperkingen treft 320 miljoen mensen wereldwijd. Tot op heden zijn er geen medicijnen die de progressie kunnen veranderen of die het ontstaan kunnen voorkomen.

Behalve overgewicht en traumatische knieschade zijn er weinig andere risicofactoren die beïnvloed kunnen worden. Een opkomende risicofactor voor artrose die wel te veranderen is blijkt een (functioneel) vitamine K-tekort te zijn. Dat laten twee nieuwe studies zien, waar Nederlandse onderzoekers bij betrokken zijn.

De nog steeds veel als tromboseremmers gebruikte cumarinederivaten zijn vitamine K-antagonisten. In Nederland zijn dat acenocoumarol en fenprocoumon. Vitamine K-antagonisten (VKA’s) remmen de werking van vitamine K-afhankelijke stollingsfactoren. VKA’s zijn daarbij niet selectief voor stollingsfactoren, maar remmen ook de andere vitamine K-afhankelijke proteïnen. Een aantal daarvan hebben een functie voor een normale bot- en kraakbeenvorming, zoals matrix-Gla-proteïne (MGP), Gla-rijk proteïne (GRP), GAS-6 en osteocalcine. MGP en GRP verhinderen dat er kalkafzetting en misplaatste botvorming plaatsvindt in het gewrichtskraakbeen.

Knie- en heupartrose

De nieuwe studies laten zien dat het risico op knie- of heupartrose 2,5 maal hoger kan worden door gebruik van acenocoumarol [1]. Het risico op een heup- of knieprothese ten gevolge van artrose is de helft hoger bij gebruik van warfarine ten opzichte van andere typen antistollingsmiddelen [2]. Warfarine is een cumarinederivaat dat niet in Nederland, maar wel in andere Europese landen is toegelaten als geneesmiddel.

Genvarianten

Bij genetische varianten waarbij een hogere dosis van een cumarinederivaat nodig is voor het gewenste vitamine K-remmende effect (antistollingseffect), kan het risico op knie- of heupartrose significant oplopen tot een 3,35 maal hoger risico [1]. Het risico blijkt nog weer hoger te zijn bij personen die tegelijkertijd ook dragers zijn van genetische varianten die resulteren in een verminderde productie of activiteit van MGP. Bij deze combinatie van genvarianten gaf het gebruik van acenocoumarol een ruim viermaal hoger risico op artrose [1].

Vitamine K-status beïnvloedt risico op artrose

De resultaten van deze twee studies hebben belangrijke implicaties voor de volksgezondheid, gezien de wereldwijd grote aantallen personen met artrose. Ze benadrukken het belang van vitamine K en vitamine K-afhankelijke proteïnen, zoals MGP, voor gezonde gewrichten. De resultaten wijzen tevens op een rol voor andere functionele proteïnen die voor hun werking afhankelijk zijn van vitamine K en die voorkomen in kraakbeen en botweefsel [1].

Meer studies zijn nodig om het effect van vitamine K-suppletie te onderzoeken op knie- of heupartrose bij personen met een lage vitamine K-status [1,2]. Een al wat oudere studie liet een positief effect zien van suppletie met vitamine K bij een subgroep van personen met een lage vitamine K-spiegel. Suppletie gaf bij deze proefpersonen met artrose in de handen minder versmalling van aangedane gewrichtsspleten [1,2,3].

Vitamine K-suppletie is niet aangewezen in combinatie met cumarinederivaten. Al vanaf een dosering van 10 µg/d kan het de werking van een cumarine verminderen [4]. De onderzoekers opperen om geen VKA’s toe te passen bij personen met artrose, maar andere typen antistollingsmiddelen (DOAC’s) [1,2].

Bronnen:

Farmer CG, Szilagyi I, Nguyen NL, et al. Die Verwendung von Vitamin-K-Antagonisten als Antikoagulanzien ist mit einer erhöhten Inzidenz und Progression von Osteoarthritis verbunden. Ann Rheum Dis. 2021;80:598-604.

Ballal P, Peloquin C, Boer CG, et al. Warfarin-Konsum und Risiko von Knie- und Hüftprothesen. Ann Rheum Dis. 2021;80:605-609. Neogi T, Felson DT, Sarno R, et al. Vitamin K in hand osteoarthritis: results from a randomised clinical trial. Ann Rheum Dis. 2008 Nov;67(11):1570-3. Theuwissen E, Teunissen KJ, Spronk HM, et al. Effect of low-dose supplements of menaquinone-7 (vitamin K2) on the stability of oral anticoagulant treatment: dose-response relationship in healthy volunteers. J Thromb Haemost. 2013 Jun;11(6):1085-92.