Darmbacteriën lijken een rol te spelen bij het ontstaan van hooikoorts Uit onderzoek blijkt dat probiotica de symptomen kunnen verlichten.
Een aanzienlijk deel van de bevolking lijdt aan allergische rhinitis. De verwachting is dat dit aantal de komende decennia zal toenemen, waardoor een effectieve behandeling noodzakelijk is. Probiotica kan daar één van zijn. Daartoe evalueerden de onderzoekers drie systematische reviews [1]. Deze onderzochten het effect van probiotica op subjectieve en objectieve resultaten. Met name probiotica gaven gunstige resultaten te zien op subjectieve resultaten.
Wat is allergische rhinitis?
Allergische rhinitis, zoals hooikoorts, is een ontsteking van het neusslijmvlies, veroorzaakt door een IgE-gemedieerde allergie voor ingeademde allergenen. De belangrijkste zijn huisstofmijt, graspollen, boompollen (vooral van de berk), huidschilfers van dieren en schimmels. De prevalentie is ongeveer 5% bij kinderen van 3 jaar en stijgt met de leeftijd tot ongeveer 15% bij kinderen van 13-14 jaar [2]. Bij volwassenen is de prevalentie 12-46 %.
De symptomen lijken op die van een verkoudheid, zoals een verstopte neus, loopneus, niezen, jeuk, rode of tranende ogen, gehoorproblemen en huidproblemen. De symptomen in de acute fase worden veroorzaakt door de activering van het immuunsysteem, waarbij histamine en andere ontstekingsbevorderende stoffen vrijkomen. Dit leidt op zijn beurt tot prikkeling van de klieren in neus en ogen, een niesreflex en een verhoogde doorlaatbaarheid van de bloedvaten (oedeemvorming).
Microbiële hypothese
De prevalentie van allergische rhinitis is de laatste decennia toegenomen. Deze toename wordt toegeschreven aan de "hygiënehypothese". Een mogelijk gevolg van een "te" hygiënische levensstijl is dat de darmmicrobiota op jonge leeftijd verandert. Dit zou leiden tot een daling van de Th1/Th2-verhouding, die de afgifte van Th2-gemedieerde cytokinen en interleukinen (IL) stimuleert. Mensen worden daardoor vatbaarder voor het ontwikkelen van allergieën op latere leeftijd. Dit concept leidde tot de invoering van de "microbiële hypothese"[3]. Daarin staat dat de afname van de diversiteit van de darmmicrobiota als gevolg van de moderne levensstijl verband houdt met de toename van allergische ziekten.
Probiotica voor allergische rhinitis
Probiotica beïnvloeden de microbiota en zouden daarom een positief effect kunnen hebben bij allergische rhinitis. Van probiotica is bijvoorbeeld bekend dat zij de Th1/Th2-verhouding verbeteren[4]. Bacteriestammen waarvoor in studies immunomodulerende eigenschappen zijn aangetoond, zijn Lactobacillus, Bifidobacterium, Streptococcus sp., Enterococcus sp. en niet-pathogene stammen van Escherichia coli (E. coli) [5, 6].
Probiotica kunnen de Th1/Th2-verhouding verbeteren en zo de afgifte van ontstekingscytokinen remmen.
Er zijn studies die aantonen dat probiotica een positief effect hebben op allergische rhinitis, maar ook studies die het tegenovergestelde aantonen. Dit heeft geleid tot de publicatie van verschillende systematische reviews (SR) met meta-analyses die tegenstrijdige resultaten laten zien. Om meer licht op deze zaak te werpen, hebben onderzoekers een systematisch overzicht van deze SR's gemaakt [1].
Een systematisch overzicht van systematische overzichten
Alleen SR met gerandomiseerde en placebogecontroleerde interventiestudies (RCT's) werden in aanmerking genomen. De nadruk lag op het effect van probiotica op allergische rhinitis bij volwassenen. Zowel subjectieve (ernst van de symptomen aan de hand van beoordelingslijsten) als objectieve uitkomsten (bloedwaarden) werden als uitkomsten beschouwd.
De bijbehorende systematische reviews lieten zien
In totaal voldeden drie SR's met meta-analyses aan de criteria, waaronder studies met kinderen, volwassenen en zwangere vrouwen [7-9]. Er werden verschillende bacteriesoorten gebruikt (Lactobacillus, Bifidobacterium, E. coli, Tetragenococcus, Streptococcus). Niet alle SR's onderzochten alle uitkomsten.
De resultaten
Subjectieve resultaten
Alle studies die naar levenskwaliteit en symptomen keken, vonden dat probiotica een significante verbetering opleverden in vergelijking met placebo. De SR van Güvenç et al. onderzocht ook het effect van de bacteriestam Lactobacillus paracasei (LP-33) op de levenskwaliteit in verband met neus- en oogklachten. Beide soorten klachten namen significant af in vergelijking met placebo (SMD: -2,96 en SMD: -4,03, respectievelijk). Eén SR onderzocht de frequentie van allergische rhinitis en vond geen verschil.
Alle systematische reviews tonen aan dat probiotica de levenskwaliteit verbeteren en symptomen verminderen.
Objectieve resultaten
Met uitzondering van één SR werden geen verbeteringen in objectieve resultaten gevonden. De uitzondering was de SR van Güvenç et al, die vond dat probiotica de Th1/Th2-verhouding verbeterden. Deze toename gaat gepaard met een verschuiving van een Th2- naar een Th1-cel-immuunrespons.
Nieuwe meta-analyse
Rond dezelfde tijd als het hierboven beschreven overzicht van speciale studies werd een nieuwe speciale studie met meta-analyses gepubliceerd[10]. Daaruit bleek dat probiotica het totale aantal symptomen verminderden, de levenskwaliteit verbeterden en de Th1/Th2-ratio verbeterden in vergelijking met placebo. Een effect op IgE en allergeenspecifiek IgE werd niet waargenomen. Er werden geen ernstige bijwerkingen waargenomen.
De auteurs concludeerden dat, ondanks de positieve resultaten van sommige studies, het bewijs voor een mogelijk voordeel van probiotica bij de behandeling van allergische rhinitis zwak is. Er moet echter worden opgemerkt dat er aanzienlijke heterogeniteit was, mogelijk als gevolg van de verschillende soorten probiotica die waren opgenomen. Dat komt omdat de verschillende effecten van probiotica stam-specifiek zijn. Om de werkzaamheid en veiligheid verder te onderzoeken, zijn meer RCT's nodig die zich richten op specifieke bacteriestammen en consistente uitkomstmaten bevatten.
Conclusie
De auteurs concluderen dat er aanzienlijke aanwijzingen zijn dat probiotica nuttig kunnen zijn bij de behandeling van allergische rhinitis. Dit geldt met name voor de subjectieve resultaten. De resultaten vertalen naar de praktijk is moeilijk omdat verschillende soorten bacteriestammen werden gebruikt in verschillende doses en op verschillende tijdstippen. Verdere RCT's zijn nodig om dit verder te onderzoeken.
Referenties
1. Iftikhar H, Awan MO, Awan MS, Mustafa K, Das JK, Ahmed SK. Role of Probiotics in Patients with Allergic Rhinitis: A Systematic Review of Systematic Reviews. Int Arch Otorhinolaryngol. 2022 Jun 17;26(4):e744-e752.
2. Bousquet J, Anto JM, Bachert C, et al. Allergic rhinitis. Nat Rev Dis Primers. 2020;6(1):95. Published 2020 Dec 3.
3. Noverr MC, Huffnagle GB. The ‚microflora hypothesis‘ of allergic diseases. Clin Exp Allergy. 2005;35(12):1511-1520.
4. Maldonadov Galdeano C, Cazorla SI, Lemme Dumit JM, Vélez E, Perdigón G. Beneficial Effectsof Probiotic Consumption on the Immune System. Ann Nutr Metab.2019;74(2):115-124.
5. Peng Y, Li A, Yu L, Qin G. The role of probiotics in prevention and treatment for patients with allergic rhinitis: A systematic review. Am J Rhinol Allergy 2015;29(04):292–298
6. Borchers AT, Selmi C, Meyers FJ, Keen CL, Gershwin ME. Probiotics and immunity. J Gastroenterol 2009;44(01):26–46.
7. Güvenç IA, Muluk NB, Mutlu FŞ, et al. Do probiotics have a role in the treatment of allergic rhinitis? A comprehensive systematic review and meta-analysis. Am J Rhinol Allergy 2016;30(05):157–175.
8. Zajac AE, Adams AS, Turner JH. A systematic review and meta‐analysis of probiotics for the treatment of allergic rhinitis. In: International forum of allergy & rhinology. Wiley Online Library; 2015:524–532.
9. Peng Y, Li A, Yu L, Qin G. The role of probiotics in prevention and treatment for patients with allergic rhinitis: A systematic review. Am J Rhinol Allergy 2015;29(04):292–298.
10.Luo C, Peng S, Li M, Ao X, Liu Z. The Efficacy and Safety of Probiotics for Allergic Rhinitis: A Systematic Review and Meta-Analysis. Front Immunol. 2022;13:848279. Published 2022 May 19.